1933
17. -- 18. -- 19.
-- 20. Jierhunnert --
21. -- 22. -- 23.
Jiere: 1930 - 1931 - 1932
- 1933 -
1934 - 1935 - 1936 -
 Kalännere
| |
| Gregorioansken Kalänner | 1933 MCMXXXIII |
| ab urbe condita | 2686 |
| Armeensken Kalänner | 1382 ԹՎ ՌՅՁԲ |
| Chineesken Kalänner | 4629 – 4630 |
| Äthiopisken Kalänner | 1925 –1926 |
| Hebräisken Kalänner | 5693 – 5694 |
| Hindu-Kalännere | |
| - Vikram Samvat | 1988 – 1989 |
| - Shaka Samvat | 1855 – 1856 |
| Iroansken Kalänner | 1311 –1312 |
| Islamisken Kalänner | 1352 –1352 |
Geböärnisse
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- 4. Januoar: Franz von Papen mät Adolf Hitler in't Kölner Huus fon dän Bankier Kurt Freiherr von Schröder foar stilkene Ferhonnelengen. Fer'ienbeerengen sunt ju meensoame Regierengs-Uurnoame un ju Riekskanslerskup fon Hitler.
- 5. Januoar: Bie San Francisco begint die Bau fon ju Golden Gate Bridge.
- 30. Januoar: Adolf Hitler wäd fon n Riekspräsident Paul von Hindenburg toun Riekskansler benaamd. In't foaren hiede Hindenburg sik loange struuwed, man me hiede him bedoard, Hitler waas nit so oarich gefoarelk, deeruum dät ne konservative Moorhaid in't Kabinett siet.
- 1. Februoar: Ap Wonsk fon Hitler wäd die Rieksdai fon n Riekspräsident aplöösed.
- 15. Februoar: Die näi wäälde US-Präsident Franklin D. Roosevelt äntgungt in Miami slumpelk een Attentat. Die foarmoalige Buurgemääster fon Chicago, Anton Cermak, wäd uumebroacht. Do Bäätergruunde fon dät Ferbreeken wäide nit kloord.
- 20. Februoar: Bie ne stilkene Touhoopekumst honnelje Adolf Hitler un Hermann Göring mäd düütske Grootindustrielle ne Köär-Stried-Hälpe fon 3 Millionen Rieksmaak foar ju NSDAP uut, uum ju Rieksdaisköär Meerte 1933 tou bestrieden.
- 20. Februoar: Die US-Senoat beslut dän 21. Tousät-Artikkel tou ju Ferfoatenge fon do Fereende Stoaten. Die sät dän 18. Tousät-Artikkel, mäd dän in 1920 die Alkoholkonsum ferbeeden wuden is, buute Gultegaid. Gultich wäd dät eerste ap n 5. Dezember
- 27. Februoar: Snoagens ap n 28. Februoar baadend dät Huus fon n Rieksdai in Berlin un die innerdoat politisk links orientierde Marinus van der Lubbe wäd fäästnuumen un bescheeldiged, hie hiede dät däin. Innerdoat läide hie juu Doat, man me weet nit, mäd wäkke Methoden doo Nazis dät fielicht uut him uutprääsed hääbe. Doo Nazis raacheden, dät waas die Begin fon n Komunistisken Apstand. Woo dät wuddelk waas, deertou rakt dät moorere Theorien:
- 1. Theorie: Doo Nazis häbe dän Rieksdai säärm oubaadend, deermäd se n Gruund häbe foar hiere Sanktionen.
- 2. Theorie: Marinus van der Lubbe häd wuddelk alleenich dän Rieksdai oubaadend, foar doo Nazis n wäilkeemenen Toufal, dän se as Ienweensel foar hiere Sanktionen benutseden.
- 3. Theorie: Doo Nazis toachten in n Ounfang wuddelk, deer waas n kommunistisken Apstand un häbe dan leeter juu ferkierde Fermoudenge as Doatseeke beteekend, uut doo Gruunde, dät n Ienweensel foar hiere Sanktionen häbe un buutewais, dät se sik nit blamierje.
- 28. Februoar: Juu "Verordnung des Reichspräsidenten zum Schutz von Volk und Staat" (kuut: "Reichtagsbrandverordnung" kumt fluks ätter n Bround fon't Rieksdai-Huus. Dät rakt nu Ferfoulgenge un Unnertaaienge, un Gruundgjuchte wäide ouschafed.
- 5. Meerte: Juu lääste fräie Köär in Nazi-Düütsklound: Juu NSDAP kricht 43,9% fon doo Stämmen.
- 21. Meerte: Die näie Rieksdai kumt toun eersten Moal touhoope. Dät wäd mäd dän Dai fon Potsdam eepentelk fierd.
- 22. Meerte: Dät Konzentratsjoonsleeger Dachau wäd in Bedrieuw nuumen.
- 10. Moai: Unner doo Nazis wäide in Düütsklound Bouke fon kritiske Skrieuwere ferbaadend, unner dät Motto "wider den undeutschen Geist" (Juun dän uundüütsken Gäist)
- 24. Moai: Woapenstilstound twiske Kolumbien un Peru ätter dän Kolumbioansk-Peruoanske Kriech
- 1. Dezember: Dät "Gesetz zur Sicherung der Einheit von Partei und Staat" kumt hääruut. Juu düütske Politik is nu in n Eenpaatäisystem.
- 5. Dezember: Eende fon ju Prohibition in do Fereende Stoaten fon Amerikoa.
Stuurwen
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- 14. Januoar: Aenne Biermann, düütske Fotogroafinne