Munster
| Münster | ||
| ||
| Statistieke | ||
| Ienwoonertaal | 270.868 | |
| Fläche | 303km² | |
| Befoulkengstichte | 894/km² | |
| Politik | ||
| Lound | Düütsklound | |
| Buundeslound | Noudrhien-Wäästfoalen | |
| Uur | ||
| Tiedzone | UTC +1 | |
| *Suumertied | UTC +2 | |
Munster (dt. Münster) is ne kringfräie Stääd in dät Noude fon Noudrhien-Wäästfoalen. Dät is ju Haudstääd fon dät Regierengsbetsirk Munster. Munster häd 270.868 Ienwoonere (2010) un ne Uurfläche fon 302,83 km². Muenster is siet 1915 ne düütske Groβstadt. Ju Universität fon Munster is een fon do ooldste Universitäte fon Düütsklound.
Dät häd dän Bienoome Wäästfoalenmetropole, wan uk in Bochum, Dortmund, Bielefäild un loange Tied uk Gelsenkirchen moor Moanskene woonje. Munster is ju grootste düütske Stääd sunner n gauen Stäädboan of n Sträitenboan.
Een fon do ooldste Skoulen fon Düütsklound stoant hier, dät Gymnasium Paulinum. Fröier sunt bolde aal Sköilere fon dät Paulinum Pastoore wuuden, un noch däälich kon me ap disse Skoule Latien un Griechisk leere. N Attraktion foar do Tuuriste, do der Munster däälich besäike, is die Aalweederzoo, n groot Diertepark mäd wüülde un exotiske Dierte.
Geskichte
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Die Noome Munster kumt fon dät Latienske monasterium (Klaaster) un ferwiest ap ju Gründenge fon dät Bisdum Munster truch Korl dän Groote in dät Jier 793. Die eerste Biskup waas Liudger. In dät Middeloaler waas Munster ne blöiende Hansastääd.
In dät Jier 1534 ferjoageden Dööpere dän domoalige Biskup Franz fon Waldeck. As jo dän Gewalt deer in Hounde hieden, hiet dät, dät Munster dät näie Jerusalem waas. Die näie Fierder fon de Stääd, Jan Matthys, ferlööwede bloot Wierdööpede in Munster tou woonjen; do uur wuuden ferdrieuwen. Die ferdrieuwene Biskup stoalde ne näie Armee touhoope mäd Hälpe fon de Katoolske Säärke man uk fon Lutterske, un beleegerde ju Stääd. Binne Munster radikalisierde sik ju Bewäägenge. Ap Eende wuud Jan van Leiden dän Fierder un hie stoalde Gemeenskup fon Göidere un Polygamie ien. Een Jier leeter (1535) fäl ju Stääd un hääbe do biskuppelke Truppen deer grausoam huused. Jan van Leiden wuud waigjucht un an ju Lambertisäärke honget noch altied ju Koowe, wieroun sien Lieke uutstoald wuude.
Die Free fon Munster un Ossenbrääch in dät Jier 1648 moakede fon Munster n uunouhongich Bisdum un deertruch bleeuw dät ganse Gestrich kattoolsk. N uur wichtich Paat fon dän Free fon Munster waas die Eend fon dän Tachtichjierige Kriech un ju Anärkannenge fon ju Uunouhongichkaid fon do Niederlounde truch Spoanien.
In dät Jier 1672 dieden do Munsterske unner Fierenge fon Biskup Bernhard von Galen n Ienfal in ju Republik fon do Soogen Fereende Niederlounde. In Groningen wäd noch altied jierelk dän Siech betoacht ap dän Biskup fon Munster (mäd dän Bienoome Bummen Bernd), mäd dän Groninger Äntsats.
1802 wuud Munster ärooberd fon Prüüsen un tou Haudstääd fon Wäästfoalen moaked. Truch dän Rieksdeputationshaudslus fon dän 25. Februoar 1803 kreech dan die lutterske Härtsoch fon Ooldenbuurich dän stoatelke Gewalt uur do Amte Kloppenbuurich un Fächt (dät Ooldenbuurger Munsterlound). Deermäd waas dan dän Jierhunnerte oolde waardeldske Beend twiske Munster un do Seelter truchsnieden. Man jo bleeuwen kattoolsk!
Unner dän twäide Waareldkriech wuud Munster toun grootsten Deel ferwöisted truch allierde Bombardements, man ätter dän Kriech wuud ju Stääd in oolden Stiel wier apbaud.
Munster häd touhoope mäd Ossenbrääch n oainen Flugplats: Lufthoawen Munster-Ossenbrääch.
Monumente
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Wichtige Monumente do der ju Geskichte fon de Stääd beskrieuwe, sunt:
- dät leetgotiske Räidhuus uut dät 14. Jierhunnert, wier 1648 dän Free fon Munster unnerskrieuwen wuude.
- ju gotiske Lambertisäärke uut dät 14. un 15. Jierhunnert.
- die romaanske Doom uut dät 13. Jierhunnert mäd monumentoal Binnenwierk un astronomiske Halloosje fon 1542
- ju sonaamde Uurwoatersäärke uut dät 14. Jierhunnert.
