Aminosüüren

Do Aminosüüren sunt ne Klasse fon organiske Ferbiendengen. Do bestounde toumindest uut ne Carboxylgruppe (-COOH) un ne Aminogruppe (-NH₂). Bie do natüürelk foarkuumende Aminosüüren stoant ju Aminogruppe an dät C-Alpha-Atom ieuwenske dät Koolestof-Atom fon ju Carboxylgruppe (-COOH). (H = Woaterstof; C = Koolestof; O = Suurstof; N = Stikstof)

Biespiele

Ju eenfachste Aminosüüre is Carbaminsüüre. Ju bestoant bloot uut düsse Deele, is oaber instabil. Natüürelk kon sunne Aminosüüre oaber uk n gratter Molekül weese. Dät Koolestofatom inne Midde mout nit fluks mäd ju Aminogruppe ferbuunen weese, deertwiske kon uk noch fuul weese, also rakt dät uk unnerskeedelke Aminosüüren.

• 
  Struktuurfoarmel fon Carbaminsüüre, dät Koolestof-Atom inne Midde wuude nit mee oubielded, is oaber deer. Dät is touhoope mäd dät buppere Suurstof-Atom un ju OH-Gruppe n Deel fon ju Carboxylgruppe (-COOH). "H₂N" is bloot uurs ne Skrieuwwiese fon NH₂, also ju Aminogruppe.
• 
  Ne Alpha-Aminosüüre. Deer is noch twiske dät Koolestofatom fonne Carboxylgruppe un ju Aminogruppe NH₂ n CH mäd n Räst (R). Die Räst kon unnerskeedelk weese, also rakt dät uk ferskeedene Alpha-Aminosüüren.
• 
  Wan nu düsse Gruppe (dät CH mäd Räst un NH₂) un dät C fonne Carboxylgruppe noch ne CH₂-Gruppe is, is dät ne Beta-Aminosüüre; wan deertwiske two CH₂-Gruppen sunt, is dät ne Gamma-Aminosüüre.

L- un D-Aminosüüren

Ne Aminosüüre kon as ju Speegelbielde fon uurs een uutsjo. Do wäide dan as L- un D-Aminosüüren beteekend. Ap do Bielden sjucht me as Biespile L-Alanin links un D-Alanin gjuchts. In düsse Bielden (Struktuurfoarmeln) sunt dät C fonne Carboxylgruppe un ju CH-Gruppe, an ju die Räst (CH₃) un ju Aminogruppe (NH₂) un ju Carboxylgruppe honget, nit meeoubielded, do sunt oaber deer. Dät ju Ferbiendenge twiske ju Aminogruppe (NH₂) un ju nit meeoubieldede CH-Gruppe as swotten Kiel teekend is, betjud, dät ju Aminogruppe in dän Faandergruund stoant (Sun Molekül is je inne Realität 3-dimensionoal).
  
Wan nu also toun Biespil dät D-Alanin uumetraald wäd, is dät nit identisk mäd dät L-Alanin, dan wan me n D-Alanin uumetraalt, stoant ju Aminogruppe in n Bäätergruund un nit in n Faandergruund as bie dät L-Alanin.

Peptidbiendengen

Ferbiendenge fon two Aminosüüren toun Dipeptid

Ne Aminosüüre kon sik mäd uurs ne Aminosüüre ferbiende. Deerbie gungt fon ju eene Aminosüüre n Woaterstof-Atom uut ju Amino-Gruppe ferlädden, bie ju uur Aminosüüre gungt ne n Suurstof- un n Woaterstofatom uut ju Carboxylgruppe ferlädden. An do Steeden, wier do Atome ferlädden geen sunt, äntstoant dan ne Ferbiendenge twiske do two Aminosüüren. Do Atome, do ferlädden geen sunt (two Woaterstofatome un een Suurstofatom) ferbiende sik tou Woater (H₂O). Sunne Ferbiendenge uut two Aminosüüren hat Dipeptid, uut tjo Aminosüüren hat dät Tripeptid un uut fuul Aminosüüren hat dät Polypeptid.

Biologiske Betjuudenge

In eenige Oaiwiete fon do Conidae rakt dät uk D--Aminosüüren, man dät sunt Uutnoamen. Normoal rakt dät in Oaiwiete bloot L-Aminosüüren.

Oaiwiete ( feekelk: Proteine ) sunt Polypeptid-Kätten uut Alpha-Aminosüüren. Do maaste Aminosüüren, do in Oaiwiete tou fienden sunt, sunt L-Aminosüüren. D-Aminosüüren rakt dät bloot in do Oaiwiete fon eenige Lieuweweesen, as toun Biespil do Conidae (Ne Familie fon Seesniggen, do foarallen in do tropiske Meere lieuwje). Ne Aminosüüre, ju n Deel fon n Oaiwiet weese kon, wäd as "proteinogen" beteekend.

Wällen

• Ne Siede fon ju Universität Hamburg uur Aminosüüren