Uursproang fon ju seelter Sproake
Touhoopestaalenge
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]
Dät Seelterske (dt. Saterfriesisch) äntstamt in algemeenen dät Ooldfräiske, man dät rakt uk n Andeel uut uur Sproaken. Bielde II wiest in n Boolkendiagram ju Fertreedenge fon do Deele in dät Fräiske fon däälich, eerste links in dät Wäästfräiske, dan in ju apaate Sproake fon dät wäästfräiske Aailound Schiermönkooge, un deerätter in Seeltersk un dan in dät mooringer Noudfräisk.
Do loangste Boolken (rood) fertälle, dät soowät 90% fon dät Fräiske fon däälich uut dät Ooldfräiske stamt.
Dan sunt (gräine Boolken) in dät Wäästfräiske sun 5% fon do Woude fonnäien bilded wuuden, juun in dät Seelterske bloot 1%. Sun Näibildenge is t.B. Wieuwmoanske ieuwenske Wieuw. Do blaue Boolken reeke dän Gehalt an Holloundsk of Läichdüütsk un dät is ap stäärkste in dät Seelterske fertreeden mäd 11%. Sun Woud is niks, wierfoar dät Ooldfräiske nâwet hiede.
Toulääst fiende wie dan as jeele Boolken noch Deele uut uur Sproaken (0,2% in dät Seelterske, t.B. juust uut frantsöösk juste). Dät Noudfräiske häd deerbie noch 2,2% uut dät Däniske uurnuumen.
Gehalt an charakteristisk Fräisk
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]
In dän Gehalt an Ooldfräisk stimt dät Seelterske oarich uureen mäd do uur fräiske Dialekte. Gans uurs wäd dät, wan me kikt ätter charakteristisk Fräisk (Bielde IV), dät sunt Woude do me an hiere Foarm as Ooldfräisk kanne kon. Toun Biespil: uut is n goud ooldfräisk Woud, man me kon dät deer nit an sjo, deeruum dät dät ap Läichdüütsk juust gliek is. Deerjuun is ätter gans kloor as Fräisk tou kannen (Ooldfräisk efter).
In Bielde IV sjo wie nu, dät dät Seelterske 39% charakteristisk Fräisk änthaalt (roode Boolke), bolde sofuul as dät originelle Ooldfräiske (42%) un fuul moor as Wäästfräisk (21%) un Noudfräisk (31%). Nu is nit aal Ooldfräisk in dät Seelterske bewoard blieuwen, man wie sjo uk dät fon dät deeroun bewoard blieuwene Ooldfräisk 47% charakteristisk is (gräine Boolke). Do Seelter hääbe also foarallen charakteristiske Woude uut dät Ooldfräiske bewoard un dät tjut deerap wai, dät jo dät as Geheemsproake bruukt hääbe.
Do gans litje roode Boolken reeke dän Andeel an charakteristisk fräiske Woude in do Noaber-Dialekte. Deerbie is foar Seelterlound foarallen interessant dät Groningiske (Grinslânsk) mäd 0,8%, dät sik as Läichdüütsk ap fröier fräisk Gebiet ferglieke lät mäd dät aastfräiske Läichdüütsk. Juust so kon me dät uur läichdüütske Gebiet uum Seelterlound tou ferglieke mäd dät Stellingwerfiske mäd bloot 0,1% charakteristisk Fräisk.