Frantsoosenkruud
| Frantsoosenkruud | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Frantsoosenkruud (Galinsoga parviflora) | ||||||||
| Systematik | ||||||||
|
Dät Frantsoosenkruud (Galinsoga parviflora, dt. Kleinblütiges Knopfkraut) is ne Tuunplonte un stamt uut Peru. Dät Jood mäd do litje Blöiten wäd tou min beoachted. As do Frantsoosen dät man eerste in hiere botanske Tuun in Paris in hiere Kollektion apnuumen hieden, do waas t al tou leet. Ju Fermeerenge geen truch dät Säid so gau, dät et in n poor Jier in gans Europa tou fienden waas.
Et is n lastich Jood, un wan man deer niks juun däd, dan kon man in fieuw bit tjoon Jier dän Tuun man lääse läite, wil et alle Kultuuren uunmuugelk moaket. Et is tou ferglieken mäd Kop- un Klooderluuse. Wan deer niks juun däin wäd, dan kriege se do Moansken unner, as do Suldoaten dät in Polen un Ruslound blouked hääbe. Kumt man in sun Tuun, die al fon dät Jood uurronnen is, dan wäd aan fertäld, dät deer niks moor juun tou moakjen is. Kumt man aber in dän Noaber sin Tuun, deer fint man nit een Plonte. Deer wäd aan fertäld, dat dit lastige Frantsoosenkrud licht tou ferhinderjen un uk licht wäch tou kriegen is. Dät lait an do Ljuude. Eerstens mout man dän Wille hääbe et tou fernäilen un twäidens mout man wiete, wo sik dät fermeert.
Dät Jood vermeert sik bloot truch Säid. Ju Plonte an sik häd neen Kwiekewuttele un ferfjust alle Wintere. Wan wie nu appasje, dät deer neen Said oufaalt, dan is t uute mäd ju Plonte. Galinsoga is ne Troopenplonte un woakst bie uus nit in de Foarjier. Eerst wan dät Weeder woorm wäd, fangt dät Säid oun tou kienjen un woaksen. In de eerste Tied ätter dät Kienjen is deer noch neen Gefoor. Sogau aber ju eerste Blöite sik wiesed, dan mouden do junge Plonten bie druuch Weeder, juust as uurs Jood, loos skrabbed wäide; bie fuchtich Weeder aber jut af unnergreeuwen un ap n Steede broacht wäide, wier se nit fääre woakse konnen.
Häd dät Frantsoosenkruud aber eerste Uurhound nuumen, dan nimt man de Saise un mäint alles ou. Lai et mäd de Fuurke ap de Koare un brangt et in t Eedgrääb af ap ne Steede tou ferbaadenjen. Is sun Steede nit tou fienden, brangt man et bie do Bäiste in de Weede. Deer kon dät Säid touken Suumer wul kienje man nit woakse, wil dät n Häkfruchtplonte is un ap Gäärslound uumekumt. Ätter de Foarskrift skäl et 40 cm. begreeuwen wäide.
Wan man betoankt, dät dät Säid bit 30 Jier kienfähig is, mout et uk wuudelk so joop in de Gruund, dät et bie dät Greeuwen af Foolgjen nit wier ätter buppen kumt. Dät Lound mout fluks uumegreeuwen af foolged wäide, dät do noch in de Gruund ferblieuwene Plonten nit wier toun blöien kuume konnen. Touken Jier mout alles in Riege plonted aw säided wäide, um dät Lound gans skeen tou hoolden fon alles Jood. Däd man dät alle Jiere so, dan mäd de Tied is alles Säid kiend un vernäild. Wan man it uk gjucht drok häd, so duurt man daach nit een Jier ju Galinsoga-plonte wier blöie läite, dan ju Fermeerenge kumt bloot truch Säid.
Wüüld woaksend is dät Frantsoosenkruud n Neophyt. Ju ooldenbuurgiske Regierenge häd sik deermäd befoated un Anoardnengen uutroat, dät et, un wo et bikämped wäide skäl. Man Galinsoga blöit lustich fääre un kummert sik nit deeruum, wil ju Politsai sik deer uk nit uum kümmert. Wan dät nit uurs wäd, dan mout älk sik sälwen hälpe. Ferdrain wäd dät Säid truch Staalemjuks fon sukke Buuren, do dät oumäinde blöiende Frantsoosenkruud eenfach ap de Hoage smiete; truch Gärtnereien un Boomskoulen, do dät Uunkruud lustig blöie läite. In n August is et Tied, ättertoukiekjen, wier et blöit. Wan t blöit is t uk fluks riep.
Do Blääden fon do Plonte kon mon iete.