Ubbo Emmius
Ubbo Emmius (* 5. Dezember 1547 in Greetsiel in Aastfräislound; † 9. Dezember 1625 in Gräinen) waas aan fräisken evangeelsk-reformierden Theologe, Historiker, Pädagoge un Gruundengsrektor fon ju Universität Groningen (Niederlounde).
Skichte
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Ubbo Emmius wuude as Suun fon n evangelisk-reformierten Pastor Emme Dyken un sien Wieuw Elke Tjarda, Buurmästerdoochter uut Norden (Aastfräislound), 1547 in Greetsiel bädden. Hie gung ätter ju Latienskoule in Oamde un leeter ätter dät Gymnasium illustre in Bremen. As hie kloor waas in Bremen geen hie wieruume ätter Norden un foulgede deer noch two Jiere an ju Latienskoule. In dät Jier 1570 studierde Emmius an ju Universität Rostock,[1] wier die Historiker David Chyträus him blieuwend inspirierde. 1574 moast hie uum de Dood fon sien Baabe wieruume ätter Greetsiel. Two Jiere leeter ferliet hie dät aastfräiske Fiskerstäärp un wonnerde ätter dät Suude wai. Hie loopede bie dän Rhien deel un besoacht Heidelberg un Freiburg im Breisgau, un keem in Basel bie dät Grääf fon sien Foarbield Erasmus fon Rotterdam un eendete ju Räise in Genf, wier hie studierde. Deer seech hie dän theologisken Twist twiske do Lutheroaner un Reformierden. In disse Stääd, wier dän Humanismus sien remormatoriske Linie reeked wuude, foont Emmius sien fäästen Standpunkt, dän religiösen un politisken.[2]
In dät Jier 1578 geen hie ätter Aastfräislound wieruume. An him wuuden in Norden alternativ Pestooramt un Rektoroat fon ju Latienskoule anbeeden. Hie äntskat him foar ju Oarbaid as Rektor fon sien oolde Skoule, wäkke däälich dän Noomen Ulrichsgymnasium dreecht, un bleeuw deer njuugen Jiere. In dät Jier 1587 wuude hie dät Offer fon dän Religionsstried fon ju aastfräiske Groafefamilie un geen in 1588 ätter Lier wai, wier hie uk Rektor fon ju Latienskoule waas. Disse Latienskoule wier Emmius oarbaidede häd däälich dän Noomen Ubbo-Emmius-Gymnasium.
In dät Jier 1596 geen hie ätter Gräinen wai un wuude deer Gruundengsrektor fon ju Universität. Hie stoorf in Dezember 1625.
Wierke
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]N groot Deel fon sien wietenskuppelk Wierk beluukt sik ap dän religiösen un politisken Stried in sien Tied. Fon do Niederlounde uut skreeuw hie Bräife ätter do lutheriske Hofpaatäi in Aurk un ju absolute Foarstenheerskup in Aastfräislound. Sein apkloorende Bouke un Skrifte wuuden eepentlik ferbaand.
.jpg)
Sien berümdste Wierke sunt do Rerum Frisicarum historiae libri 60, do säkstich Bouke fon ju fräiske Skichte, mäd ne gjucht seküüre Koarte fon Aastfräislound. Sien politiske Skrifte un Bräife mäd do Upperljuude fon sien Tied, deer hie dät Moanskegjucht uum sik juunsätte tou do Behöörden ferdäägenet, känteekenje him as n Foarlooper fon dät Parlamentarismus un dät Revolutionsgjucht, wierfon ne direkte Linie ätter Jean-Jacques Rousseau un in ju Frantsööske Revolution gungt.
- Opus chronologicum novum : pluribus partibus constans. - Groningae : Elsevir / Sassius, 1619. Digitalisierte Ausgabe
- Appendix genealogica illustrando operi chronologico adjecta. - Groningae : Elsevir, 1620. Digitalisierte Ausgabe fon Universitäts- un Loundsbibliotheek Düsseldorf
Noomenreeker
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Ätter Ubbo Emmius sunt benaamd:
- dät Ubbo-Emmius-Gymnasium in Lier
- ju Ubbo Emmius-Schule (Gruundskoule) in Greetsiel
- ju Scholengemeenschap Ubbo Emmius (Gesamtskoule) in Stadskanaal
- ju Ubbo-Emmius-Klinik in Aurk un Norden
- ju Ubbo-Emmius-Straße in Norden, Großefehn, Aurk, Oamde un Lier, as uk ju Ubbo-Emmiusstraat in Gräinen un uur niederloundske Täärpe un Stääde
- ju Ubbo-Emmiussingel (Ringwal) in Gräinen
Uutgoawen
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- Ubbo Emmius: Friesische Geschichte. 6 Beende. Uut et Latiensk uursät fon Erich von Reeken. Wörner, Frankfurt am Main 1981, ISBN 3-88782-000-2.
Literatuur
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- Gudrun Anne Dekker: Ubbo Emmius: Leben, Umwelt, Nachlass und Gegenwart.
- Ernst Friedländer: Emmius, Ubbo. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Beend 6, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, Siede 89 f.
- Derk de Haan: Ubbo Emmius, in: Derk de Haan (Hrsg.): 400 Jahre Ulrichsgymnasium Norden. 1567–1967. Ulrichsgymnasium, Norden 1967, Siede 88
- W. J. Kuppers (Hrsg.): Ubbo Emmius. Een Oostfries geleerde in Groningen / Ubbo Emmius. Ein ostfriesischer Gelehrter in Groningen. Gräinen un Oamde 1994 – mäd ne uutfüürelk Bibliografie
- Günther Möhlmann: Emmius, Ubbo. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 4, Duncker & Humblot, Berlin 1959, ISBN 3-428-00185-0, Siede 486
Links
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]
Commons: Ubbo Emmius – MediendoatäieWällen, Anmäärkengen un Ätterwiesengen:
- ↑ Sjuch deerfoar n Sitoat Immatrikulation fon Ubbo Emme in dät Rostocker Matrikelportoal
- ↑ Derk de Haan: Ubbo Emmius