Zum Inhalt springen

Semantik af Betjuudengsleere

Uut Wikipedia

Semantik af Betjuudengsleere belukt sik ap ju Betjuudenge fon do Woude.

Dät Interessante is, dät ferwante Woude in ferscheedene Sproaken nit altied gans jusälge Betjuudenge hääbe. N bekoand Biespiel is Früündskup "Freundschaft", wät sik ap Seeltersk uk ap ju "Familie" belukt.

Moor komplitsierd is dät, wan n Betjuudengsfäild in ferscheedene Sproaken ap ne uunglieke Wiese ferdeeld sunt. Biespil:

Düütsk Seeltersk Biespiele
gebrauchen bruuke Dät kon iek goud bruuke.

Bruukte Kloodere.

brauchen 1 bruuke Iek bruuke Hälpe.
brauchen 2 hougje Dät hougest du nit tou dwoon.

N Biespil wier do Betjuudengen gans wied uutnonner ron sunt, is bäite "heizen". Dät hat eegentelk "(dät Fjuur) beeter moakje" un äntstamt ooldfräisk beta "(ne Säände) beeter moakje", büßen also.


Uk kon ne Bestimde Betjuudenge fon n uur Woud uurnuumen wäide. Hier sunt eenige Falle wier dät ap Seeltersk geböärd is.

  • Smoacht 'Hunger'. Smoacht is nit ap Ooldfräisk uurlääwerd, man hunger wäil. Fielicht is dät so geen dät wan do junge Ljuude in riekere Tieden kloageden, dät do Oolden dan kwieden: "Wie hieden fröier Hunger; wät Jie hääbe is man n bitje Smoacht".
  • reeke 'geben'. Deer häd dät Ooldfräiske dät Woud jeva, dät ap Seeltersk bloot bewoard is in ju Sunnerbetjuudenge ferjeeuwe 'vergiften'. Dät lät sik fonsälwen nit riemje mäd ju Betjuudenge 'vergeben' un so is dät Woud jeeuwe fielicht ap Seeltersk in n läip Lucht tou stounden keemen. So kon me ferstounde dät dät ärsät wuude truch ooldfräisk reka 'reichen', 'geben'.

Seeltersk reeke hat uk noch wäil 'reichen': "Die Winner kreech dän Pries uurroat", man in ju Sunnerbetjuudenge 'reichen bis' hat et räkke: "Ju Böie räkt fon hier bit Ait".