Berliner Muure

Ju Berliner Muure trände fon dän 13. August 1961 bit tou dän 9. November 1989 Wääst- un Aast-Berlin fonnunner. Ju Berliner Muure waas 45,3 Km loang un n Paat fon dät Düütsk-Düütske Skeed. Ju Berliner Muure waas dät bekoandste Symbol fon dän koolde Kriech un ju Deelenge fon Düütsklound. Bie ju Berliner Muure sunt sun 200 Fluchtlinge uum t Lieuwend keemen.

Foargeskichte

Berlin waas ne Enklave in Aast-Düütsklound, ju der ätter dän Twäide Waareldkriech in fjauer Sektore ferdeeld wuude un ferwalted wuude fon dät Fereende Köönichriek, do Fereende Stoaten, Frankriek un ju Sowjet-Union. Ju Sowjet-Union fersoachte gans Berlin binne hier Ienfloudgebiet tou kriegen un isolierde ju Stääd fon 1948 bit tou 1949 truch Ferkier fon un ätter Berlin uut dät Wääste tou blokkierjen.

Ätter ju Gruundenge fon Wääst- un Aast-Düütsklound (DDR) in 1949 ron ju ekonomiske Äntwikkelenge fon dät Wääste un dät Aaste uutnonner. Wääst-Düütsklound en Wääst-Berlin kreegen finanzielle Hälpe fon do Alliierde, man Aast-Düütsklound en Aast-Berlin moasten Wiergoudmoakengs-Betoalengen an ju Sowjet-Union moakje. Truch ju Ienfierenge fon ju Planekonomie äntwikkelde ju Ekonomie sik loangsoamer un roate dät min Uutwoal in Produkte, wüült do maaste Bewoonere fon Wääst-Berlin Utwoal un Luxus genouch hieden.

Äntstoundenge

Ju Muure is baud fon ju DDR ap aastdüütske Gruunde. Die Bau fon ju Muure hied moorere Swäkke. Ju skuul relativ goud ärleekene Ljuude mäite, do der ätter Wääst-Berlin un Wääst-Düütsklound wüülen. Deer kuuden goud uutbildede Fäkljuude fuul haagere Loone fertjoonje as in Aast-Düütsklound un deertruch äntstuud n groot Gebräk an fäkkundig Personal. Fon DDR-Standpunkt waas dät Wächluuken fon uutbilded Personal ne Subsidion an dät riekere Wääst-Düütsklound. Deer ieuwenske looken fuul Aast-Düütske wäch uum politiske Gruunde, wät ne Äntfoulkenge roate. Ne uur Gruunde waas, dät in Aast-Düütsklound dät Ieten subventierd wuude un deertruch fuul billiger waas as in Wääst-Berlin. Ju Foulge waas, dät äärmere Wääst-Berlinere in Aast-Berlin ienkoopjen geenen, wiertruch Ieten-Mangel äntstuuden. Ap e Duur wuud ju groote Taal Fluchtelinge ne wuudelke Truuenge foar dät Foutbestounden fon ju DDR. Ju Uuttoach fon Oarbaidskräfte betjutte ne gigantiske Ädderläitenge foar ju Ekonomie. Uk wuud ju politiske Stabilität fon dät Lound gefäärded. Ju Sozialistisk Eenhaidspaatäi Düütsklounds (SED) kuud ju oaine Befoulkenge stuur leeuwe läite in dän Ärfoulch fon ju sozialistiske Sälskup, wan älke Mound duusende Moanskene wächlooken. Dät DDR-Regime löägende dan uk dät ju Muure deer was uum ju oaine Befoulkenge binne do Loundesgränsen tou hoolden un naamde ju ju antifaszistiske Skutsmuure mäd as Siel ju kapitalistisk-faszistiske Truuenge tou mäiten.

Bau

In dät Jier 1961 beslooten Walter Ulbricht un die Sowjetfierder Nikita Chruschtschov, dät Loosloopen n Eende tou moakjen. In dän Noacht fon n 12. ap n 13. August wuude ounfangd mäd dät Bauen fon ju Berliner Muure. In Tied fon eenige Wieke wuud ne sweerbewachte Betong-Hindernis apsmieten uum Wääst-Berlin tou. Ap soogen Steeden wuuden Truchgongsposte eepenlät. Ju Muure wuude fon ju Aast-Düütske Skeedpolitsai sweer bewacht. Do stromme Wachtere moakeden Bielden fon älke Bewäägenge, bietiede sogoar fonnonner. Ju Muure waas uk fersäin mäd Stiekelwier. Do Skeedwachtere hieden Befeel, tou skjooten ap Ljuude, do der fersoachten uur dät Skeed tou gungen. Dät betjutte nu nit, dät neemens moor tou fluchtjen fersoachte. In do bolde trüütich Jiere, dät ju Berliner Muure bestuude, sunt ferskeedene Fersäike moaked wuuden, uut ju DDR tou äntkuumen. Deerbie sunt skätsengswiese sun twohunnert Ljuude doodkeemen. Two un n hoolich Jier bleeuw ju Muure fääst fersleeten, deerätter geen ju bie litjen n Bitje eepen foar Besäikere uut dät Wääste.

Do eerste poor Jiere fon hier Bestounden waas ju Muure noch goarnit fulkeemen. Dät roate noch fuul Goate un swäkke Steeden, do der fluks truch ärfienderiske Aast-Berlinere fuunen wuuden. In n Anfang kuud me eenfach ätter dät Wääste fluchtje truch do Finstere fon do Huuse, do der juust ap dät Skeed stuuden, mäd Ienwillenge fon do Bewoonere. In n Ferloop fon do Jiere wuuden oafte spektakuläre Fersäike moaked, uur ju Muure tou kleeuwen, tou fljoogen, un deer unner truuge tou greeuwen. Ljuude betoachten aal Muugelkhaide, deer truuge tou kuumen. Toun Biespil Bakke unner Woaine un uunsichtboare Bierichruume in Frachtwoaine. So fierde toun Biespil n Aast-Berliner mäd n Sköifel twäärs truch ju Muure, un uk wuuden Tunnele unner ju Muure greeuwen. As ju Muure aal ouskräkkender wuude, kuuden wäkke Ljuude dät Geföil fon ienspeerd tou sitten stuur ferdreege un kreegen Meelasje mäd n Syndrom dät Muurekroankhaid naamd wuude.

As Propaganda-Instrument kuud dät Wääste ju Muure oawers goud bruuke; folsälwen dieden do Wäästdüütske dät maaste deermäd. So wuude in dät Sicht fon do DDR-Skeedwachtere ne groote Bielde apstoald fon aan fon hiere Kollegen, die der uutbüülde ätter Wääst-Berlin. An ju Muure wuude n Toankmoal apgjucht foar do, do der uumekoomen bie hiere Fluchtfersäike, as Offere fon dän Stalinismus. Die Amerikaanske Präsident John F. Kennedy koom ätter Berlin dän 23. Juni 1963, wier hie sien Solidarität betjuugde mäd do Ienwoonere fon Berlin truch tou roupen: "Ich bin ein Berliner". Fuul leeter, ap n 12. Juni 1987, ruup Präsident Ronald Reagan fon n Platfoarm mäd Uutsicht ap ju Muure dän Sowjet-Präsident Michail Gorbatsjow ap, ju Muure tou sljuchtjen. Un in uurel Jierë died dät wuudelk sowied kuume.

Wierfereenenge

Dät duurde uur 28 Jiere, eer do Ienwoonere fon dät Aastblok ju Muure sljuchteden. Ap n 2. Moai 1989 knipten ungariske Skeedwachtere n Gat in dät Skeed juun Aastriek. Disse Eepenge in dät Skeed feruurseekede in gjucht kuute Tied ne Uutströömenge fon duusende permanente Feriengungere. In kuute Tied roat dät ne wuudelke Foulkerwonderenge via Ungarn, ieuwen leeter uk via dät tschechiske Prag, un deerätter uk truch uur Goate in dän Iersene Foarhong. Uk ju Fierenge fon ju DDR, ju kuut deerfoar noch grootsk dät fjautigjierige Bestounden fon dän sozialistiske Hailstoat fierd hiede, moast do Skeede eepenje. Dät Eende fon ju Muure, un deermäd fon ju DDR, waas uunouweendboar.

Fal fon ju Muure 1989

Ju Berliner Muure fäl ap n 9. November 1989. Günter Schabowski, aan fon do haagere Paatäifierdere in ju DDR, heelt an n Ounfang fon ju Äiwend ne besunnere Prässekonferenz. Dät was een eensich Geböärnis, deeruum dät hie kloor waas, sunner Bedingengen in Foaruut, Froagen fon Journalisten tou beoantwoudjen. Dät waas naan Bruuk in ju DDR: Journalisten kreegen altied in t foarne fon ju kommunistiske Paatäi tou heeren,wät jo fräigje skuulen. Sälwen Froagen betoanke waas ferbeeden. In eenigermäite breeken Düütsk stoalde n italienisken Journalist ne Froage uur ne näie Raiseräägelenge foar DDR-Burgere, wier fuul Kritik ap keemen waas. Schabowski roat ne komplizierde Oantwoud, wieroun hie ju Politik fon ju Paatäi ferdäägende. Man ap eenmoal kwad hie do: "Man däälich is, sowied iek weet, ne Äntskeedenge träfd... Wie hääbe besleeten, dät älke DDR-Burger uur dät Skeed duur." Fluks deerap koom ju Froage, wanner disse Räägelenge in Kraft treeden died. Schabowski bleederde in sien Poapiere, keek eenigermäite hälpeloosich ätter sien Mee-oarbaidere un kwad dan: "Dät jält - sowied ik weet - ... fon nu ou."

Ju Muure ap n 16. November 1989, deerbääte ju Brandenburger Poute.

Ju Ferbiesterenge waas groot. Hied Schabowski nu wuudelk meend, dät dät Skeed twiske Aast- un Wääst-Düütskland eepen waas? Of luurde - as gewöönelk bie ju Sozialistiske Eenhaidspaatäi Düütsklounds (SED) - ne Needer unner dät Gäärs un goolt dät bloot foar Ljuude, do der ju DDR foar altied ferläite wüülen? Of daach foar älk, also uk foar Burgere, do der bloot ieuwen in Wääst-Düütsklound kiekje wüülen? Wo groot ju Ferbiesterenge waas, wiesde sik ap dät wäästdüütske Fiersjoon. In ju Näis-Seendenge fon soogen Uure koom Schabowski's Meedeelenge ap ju Prässekonferenz eerste as säkste an de Riege. Eerste uum oachte wuude düütelk, wät passierd waas: "Ju DDR moaket dät Skeed eepen!" mäldede die Ättergjuchtenspreeker fon ju Deegesskau. Aan FS-Reporter stuud foar ne noch altied hermetisk ousleetene Muure un kwad n bitje bestat: "Also - wan iek dät goud begriepe - skäl ju Muure noachich eepen gunge...". In Massen looken do Aast-Düütske ätter ju Muure uum tou kiekjen, of jo wuudelk ätter Wääst-Berlin kuuden. Do Skeedwachtere wieren juust so ferbluffed as aal do Uur uk. Gjuchtlienjen fon buppen koomen nit moor. Jo wisten nit wät jo moakje skuulen, juust so min as ju Armee un ju stilkene Tjoonst, dät Stasi. Unner Druk fon do Massen geenen do Skeeduurgonge toulääst eepen. Ferbiesterd ronnen do Aast-Berlinere ätter ju uur Siede fon dät Skeed, wier jo mäd Biefal begröited wuuden. Ju Nationale Foulksarmee (NVA) häd Geneemigenge fräiged, dät Skeed tou ferdäägenjen, man dät Eensichste wät him ienwilliged wuude, waas dät Bewoakjen fon hieren oainen Stutspunkt, dän jo deerap bie Dai un Noacht bewoakeden.

Monk n groot Foulksfäst häkkede älk, die der dät wüül, n Stuk Betong uut dät Bauwierk, dat him sofuul Äiländ moaked hiede. Dän uur Dai spriek Helmut Kohl tou ju Berliner Befoulkenge. Hie ruup ju Befoulkenge ap, rauelk tou blieuwen. Die Aproup waas nit bloot gjucht an do DDR-Burgere, man uk an dän Sowjetfierder Gorbatsjow. Dät waas ju Froage, wo ju Sowjet-Union ap dän Fal fon ju Muure reagierjen diede. Maar Moskou liet al fluks määrke, nit iengriepe tou wollen. Dät Skeed waas definitiv eepen un ju Muure waas faalen. Die Fal wuude Wienachten 1989 fierd mäd n Konzert unner Fierenge fon Leonard Bernstein. Binne een Jier waas ju Wierfereenigenge fon Düütsklound deer. In dät Jier 1991 wuuden bolde aal Räste fon ju Muure oubreeken un wuuden Brokken as Andänken ferkooped. Eenige Uurräste stounde däälich noch deer, wierunner ju "Gedenkstätte Berliner Mauer" un ju "East-Side Galery".

Ferloop fon ju Muure


Koarte un Satellitbielde mäd ju Sträkke fon de Muure in Berlin.

Ju Muure stuude in Gansen ap Gruunde fon ju DDR. Do Oarbaidere, do ju Muure bauen dieden, doarsten jo nit ap Wääst-Berliner Gruunde kuume. Dät hiet in Praxis, dät me faktisk al in ju DDR waas, wan me fon dät Wääste häär ätter ju Muure ron. Wässies noomen dät nit tou Haate, as me sjo kon an Graffiti ap ju Muure. N uur Tiedferdrieuw waas dät Smieten fon Blikdöisen un uur Ougefal uur ju Muure. Man gans sunner Gefoar waas dät nit. Aast-Düütske Skeedwachtere kuuden truch litje Pouten in ju Muure an ju Wäästsiede kuume un do Wässies ouweere of fäästnieme. Sowied bekoand, is dät man säilden geböärd. Besunner waas dät Lenné-Tjokaant, dät tou ju DDR heerde, man bloot fon Wääst Berlin häär tougängelk waas, deeruum dät ju Muure via ju Ebertsträite uum disse Timpe tou baud waas.

Die Muure waas 167,8 km loange. Deerfon liech 45,1 km direkt in Aast-Berlin un 112,7 km in dät aastdüütske Bezirk Potsdam.

Offere

Die Taal döödelke Offere bie ju Berliner Muure is nit kräkt bekoand. Ne Studie koom 2006 tou n Taal fon 125 Offere do der twieuwelloos identifizierd wäide kuuden un 81 Fälle wier noch Twieuwel uur waas. An ju Siede fon dät Aast-Düütske Regime fällen 8 döödelke Offere truch Fjuurgefächte mäd (Hälpere fon) Fluchtlinge. Uurigens skäl me betoanke, dät et loange Tied binne Europa Bruuk waas, ap illegale Skeeduurgungere tou sieljen.

Ättertied

Uurräste

Uurräste fon ju Muure sunt säilden. Bie Check Point Charlie is ne Fräilucht-Bielde-Uutstaalenge. N Aantje fääre in ju Bernauer Sträite stoant een fon do lääste Uurräste fon ju Muure, mäd do Goate, do der 1989 in sloain wuuden sunt. Deer juunuur stoant dät Dokumentations-Zentrum. Deer wier ju Muure oubreeken is, häd me ap wäkke Steeden Steene laid, dät ju oolde Sträkke goud tou sjoon is (uk twiske Brandenburger Poute un Rieksdai).

Ostalgie

Ätter ju düütske Wierfereenigenge sunt do Unnerskeede twiske Wääst- un Aast-Düütskland wäil minner wuuden, man noch nit fluks ferswuunen. Ju Oarbaidsloosegaid in Aast-Düütskland is noch relativ hooch, wüülst in ju fröiere DDR foar älk ne Oarbaidssteede deer waas. Dät Tourääch-Ferloangjen ätter ju goude oolde Tied is bekoand unner dän Noome Ostalgie. Ju Ostalgie belukt sik moor ap dät uursichtelke Lieuwend un do Produkte uut ju DDR-Tied as ap ju Uunfräiegaid un ju Muure.

Literatuur

Renatus Deckert: Die Nacht, in der die Mauer fiel – Schriftsteller erzählen vom 9. November 1989. Suhrkamp, Frankfurt am Main 2009, ISBN 978-3-518-46073-3

Ferbiendengen ätter buuten

Commons: Berliner Muure – Mediendoatäie

chronik-der-mauer.de ap Düütsk
berlinermaueronline.de ap Düütsk