14. Februoar

Die fjautienste Februoar is die 45. Dai fon dän gregorioansken Kalänner, somäd blieuwe deer noch 320 Deege (in Skaltjiere 321 Deege) bit tou dät Eende fon't Jier tou.

Geböärnisse[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]

842: Ludwig die Düütske un Koarl die Koale stounde mäd do Straasbuurger Eede in een baldoarige twosproakige Hondskrift tou hier Buundnis juun hieren Bruur Lothar. Die ooldfrantsööske Deel jält as dät eerste Skriftstuk in düsse Sproake uurhaud.

1014: Poabst Benedikt VIII. krount dän düütsken Köänich Hinnerk II. in dän Päitersdoom in Room foar'n Kaiser.
1076: Investituur-Stried: Tjo Wieken, ätterdät him Köänich Hinnerk IV. ap dän Hoafdai in Worms foar ousät ferkloord häd, reagiert Poabst Gregor VII.: Ap ju Fäästel-Synode in Room, ju hie ienberuupen häd, ferkloort hie Hinnerk juust so foar ousät un spräkt buppedät uur him dän Säärken-Bon uut.
1130: Ju Woal fon do bee Poabste Anaklet II. un Innozenz II. in Room loost een moorjierich Schisma uut. Uk wan Innozenz II. fon ju Minnerhaid wääld wäd, sät hie sik in do Jiere deerätter juun Anaklet II. truch, uumdät hie ju Paatäi fon dän Kaiser ap sien Siede häd.
1349: Wilst ju Päst-Pandemie fon dän Swotten Dood in Europa kumt dät in Straasbuurich tou dät sonaamde "Valentinsdais-Massaker", een Pogrom, in dät moor as twoduusend juudske Buurgere fon ju Stääd fermöärend wäide.
1400: Die ängelske Köönich Richard II. wäd in Fangenskup möärend.
1488: Uum dän Loundfree tou hoolden, wäd ap Inisjative fon Kaiser Freerk III. in Esslingen oun dän Neckar twiske aal do Rieksstounde in Swoaben die Swääbiske Buund sleeten.

1779: James Cook wäd ap sien trääde Uumsailenge fon ju Waareld ap do Hawaii-Ailounde fon Ienheemske uumebroacht, as hie mäd sien Ljuude fersäkt, dän Köänich fon dät Lound as Jeesel tou niemen.

1797: Unner Misoachtenge fon aan Befeel, dän hie fon sin foarsätten Admiroal John Jervis kriegen häd, kon Horatio Nelson foar do Briten in ju Seeslacht bie Kap St. Vincent in dän Eersten Koalitsjoonskriech aan Winst uur ju Spoanske Flotte roakje. Sien taktiske Fäidegaid un sin Moud moakje Nelson in ju Foulge berüümd.

1804: Unner ju Uppermonskup fon Karađorđe begint die eerste serbiske Apstound juun ju Heerskup fon dät Osmoanske Riek.
1814 In ju Slacht bie Vauchamps sät sik sunner fuul oaine Ferläste apnäi ju napoleoonske Armee in dän Säks-Deege-Fäildtoach, die tou do Befräiengs-Kriege heerd, juun do Koalitsjoonstroppen fon dän Bupperkommandierenden Fäildmarschall Blücher truch.
1817: Kampere foar ju Uunouhongegaid fon Chile luuke in ju Haudstääd Santiago ien.

1859: Oregon wäd in sin Skeedferloop fon däälich uut dä Oregon-Territorium uutloosd un as 33. Buundesstoat in do USA apnuumen. Die aastelke Deel fon dät foarige Territorium wäd dät Washington-Territorium tousloain.
1879: Ätterdät Bolivien in dän Januoar do chileenske Salpäiter-Unnerniemen äntoaind häd, besät Chile ju bolivioanske Hoawenstääd Antofagasta un loost deer dän Salpäiterkriech mäd uut.
1899: Foar do US-amerikoanske Buundeswoalen wäide troch dän Kongräs fon do Fereende Stoaten sonaamde Woal-Maskienen toulät.
1912: Arizona, dät foarige Arizona-Territorium wäd as 48. Buundesstoat in do USA apnuumen. Ju Apwäidenge is in ju Haudseeke do Arizona Rangers tou fertonkjen, do dät in do lääste Jiere deerfoar slumpet is, dät do Ljuude sik oun Räägeln un Sätgjuchte hoolde.
1916: Tweelich Fljoogere fon Aastriek-Ungarn bumbardierje in dän Eersten Waareldkriech ju italieenske Stääd Mailound (Milano). In ju Foulge griepe leeter italieenske Fljoogere ju Stääd Ljubljana oun.
1918: In Sowjet-Ruslound un Estlound wäd die Julioanske truch dän Gregorioansken Kalänner ärsät. Ap dän 31. Januoar (julioansk) foulget die 14. Februoar (gregorioansk).
1919: Mäd een Skjooteräi twiske poolske un sowjetiske Troppen in dät wietruske Bjarosa begint die Poolsk-Sowjetiske Kriech.
1934: Bloot twäin Deege ätter dän Begin fon dän Burgerkriech in Aastriek mouten do lääste Apstoundiske fon dän sosjoaldemokroatisken Republikoansken Skuts-Buund sik reeke.
1934: Ätter ju Ouskaffenge fon do Lounde-Parlemänte truch do Nazis wäd uk die Rieksräid, een Ferfoatengs-Orgoan fon ju Weimarer Republik, aploosd.
1942: Dät britiske Luchtfoart-Ministerium rakt ju Area Bombing Directive uut, ju Ounwiesenge tou ju Flakten-Bumbardierenge fon düütske Stääde in dän Twäiden Waareldkriech.
1943: Weermoachts-Troppen unner Erwin Rommel beginne in dän Tunesien-Fäildtoach dät Unnerniemen "Frühlingswind", dät n poor Deege leeter mäd ju Slacht bie dän Kasserin-Pass tou dät eerste groote Touhoopesteeten mäd amerikoanske Ferbeende in dän Twäiden Waareldkriech fiert.
1945: Bie ju Bumbardierenge fon Dresden rakt dät aan Fjuurstoarm, die dät Läskjen uunmuugelk moaket. Ap dän sälgen Dai wäd uk Prag fon Fljoogere oungriepen, wät wildääge n Fail is. Dät kon weese, dät do uk ätter Dresden wai wüülen un Fersjoon Prag ounfloain hääbe.
1945: Partisanen fon ju Jugoslawiske Foulksbefräiengsarmee befräie ju Stääd Mostar.
1949: Ap dän 15. fon dät Mound Schewat 5709 ätter dän Juudsken Kalänner kumt ju konstituierjende Fersammelenge fon dät israeliske Parlemänt Knesset foar't eerste Moal touhoope.

1956: Nikita Chruschtschow begint in Moskau dän twintichsten Paatäidai fon ju KPfjSU, dän eersten Paatäidai in ju Sowjetunion ätter dän Dood fon Josef Stalin, wier eerstmoals mäd ju stalinistiske Politik oureekend wäd.
1967: Die Ferdraach fon Tlatelolco ferkloort ju Karibik un Latienamerikoa tou een Rebät fräi fon Atomwoapen. As läästen Stoat unnerskrift Kuba in 2002 dät Oukuumen.
1974: Die ruske Skrieuwer Alexander Solschenizyn wäd uut ju Sowjetunion ouskäuwen un ätter Frankfurt an'n Main uutfloain.
1989: Truch een Fatwa ouseekerd, ropt die Revolutsjoons-Fierder Ruhollah Chomeini in dän Iran tou ju Doodenge fon dän Skrieuwer Salman Rushdie ap, un smit him foar, dät hie mäd sien Bouk The Satanic Verses juun dän Islam, Mohammed un dän Koroan skrieuwen hääbe skäl.
1993: Ju internasjonoale Fereenigenge Euroregion Karpaten wäd in Debrecen fon fjauer Stoaten gruunded.
1993 in ju junge Ruske Föderatsjoon wäd ju Ätterfoulger-Paatäi fon ju KPfjSU gruunded, ju Kommunistiske Paatäi fon ju Ruske Föderatsjoon.
2002: Bahrain wäd Köänichriek. Eersten Köänich fon ju konstitutsjoonelle Monarchie wäd die foarige Emir Hamad bin Isa Al Chalifa.
2002: Ap dän Lufthoawen Kabulwäd die afghaniske Minister foar Luftfoart un Tourismus, Abdul Rahman, fon Pilgere doodsloain, uumdät hie mäd ju eensige afghaniske Maskiene ätter Indien fljooge wol. Do Pilgere täiwe sänt Deege, uum ätter Mekka tou fljoogen.
2005: Die foarige Ministerpräsident fon dän Libanon, Rafiq al-Hariri is monken 23 Ljuude, do bie aan Auto-Bumben-Ounsleek ap sin Woain-Konvoi stierwe. In ju Foulge kumt dät tou ju Seederboom-Revolutsjoon.
2018: Jacob Zuma rakt sien Boantje as Präsidänt fon Suudafrikoa sälwen ou, uum nit truch sien oaine Regierengs-Paatäi ANC ousät tou wäiden.
2018: Bie een Skoulmassaker wäide in Parkland (Florida, USA) 17 Moanskene doodskeeten.
2021: Ju Paatäi Lëvizja Vetëvendosje! unner Albin Kurti wint ju Parlemänts-Woal in dän Kosovo.

Tou Waareld keemen[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]

1404: Leon Battista Alberti, italieensken Architekt, Architektuur-Theoretiker un Humanist
1426: Ulrich Rösch, Abt fon't Klaaster St. Gallen
1468: Johannes Werner, düütsken Pestoor, Mathematiker, Astronom, Astrologe, Geogroaf un Kartogroaf
1483: Babur, Kaiser fon Indien, Gruunder fon dät Mogul-Riek
1491: Johannes Lening, düütsken evangeelsken Theologe un Reformator
1499: Valentin Tschudi, Swaitser Reformator
1529: Markus Fugger, düütsken Koopmon un Gruund-Oainer
1540: Valentin Schacht, düütsken luthersken Theologe
1717: Richard Owen Cambridge, ängelsken Dichter, Gouds-Oainer un Historiker
1831: James Stewart, britisken Missionoar un Moanskengjuchts-Aktivist
1862: Agnes Pockels, düütske Physikerske un Chemikerske

Stuurwen[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]

269: Valentin fon Terni, Biskop un Märtyrer
763: Ibrāhīm ibn ʿAbdallāh, hasanidisken Alide un Apstoundisken juun do Abbasiden
844: Bernhard fon Septimanien, frankisken Politiker
869: Kyrill fon Saloniki, griechisken Missionoar moken do Slawen
1400: Richard II., ängelsken Köänich
1943: David Hilbert, düütsken Mathematiker, jält as aan fon do betjuudendste Mathematikere in ju Näitied (Lieste fon 23 mathematiske Probleme)
1988: Nora Astorga Gadea, nicaraguoanske Unnergruund-Kamperske un Politikerske
2002: Abdul Rahman, afghanisken Minister
2005: Rafiq al-Hariri, foarigen Ministerpräsidänt fon dän Libanon