Balspil
E is ju Stoite, F is die Poark. 1-5 sunt do Määrke, 5 is die Kat. Foar "buppe" lääs "unner".
Dät seelter Balspil of Balsloon waas bit in dät 19. Jierhunnert een Oard Nationoalsport in dät Seelterlound. Dät Balsloon waas dät gewöönelke Spil an Sun- un Fierdeege.
Dät Spil
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Ju Spielboan
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Ap n Brink wuuden do Siedenskeede truch Strieke af Teeken fäästlaid. Wät uur dät Skeed liech, heerde nit tou dän Spielruum un hiet buute. Dät buppere Eende fon dät Spielfäild bestimde ju Stoite. Dät waas n ousoageden Boomstubbe uut häd Holt, die oungreeuwen wuude. Dät Fäild bääte ju Stoite hiet bääte. In ju Gjuchte ju Stoite juunuur waas dät eepen sunner Skeed un hiet unner in Juundeel fon buppe (bie de Stoite).
Poark hiet die Striek twäärs uur dät Spielfäild. Hie waas wul twintich bit trütich Treede fon ju Stoite oawe. Die Bal moaste uur dän Poarkstriek wäch hauen wäide, wan hie foar dät Spil Betjuudenge hääbe skuul. Bie kräftige Spielere kuud die Poark uk wieder fon ju Stoite oawe weese.
Die Bal
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Die Bal wier mäd spield wuude, waas fon wullen Jäiden un fon n Skouster mäd Leeder glääd uurleeken, af uk wul n strom wikkeld Kljoun, dät mäd wullen Jäiden truch stopped waas. Die Bal waas so an de träi Tuume tjuk un moaste elastisk genouch weese, so dät hie, wan hie sunner groote Ansträngenge liekdeel ap ju Stoite smieten wuude, licht wier hooch wippede un bekweem mäd ju eepene Hounde in n Winkel fon 45 Groade wächhauen wäide kuude.
Spielere
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Ju Antaal fon do Spielere kuud ferskeeden groot af littik weese, as bie dät Käägelspil. Ju buppere Paatäi waas sotoutällen ju weerende Paatäi. Ju eerste liet gewöönelk truch swäkkere Sloo-er dät Balspil ounfange. Bie dät Spil moaste man appaasje, dät die ouhauene Bal nit uur do bee Siedensloote, man liekuut uur dän Poark wäch muugelkst wied in ju Boan flooch. Flooch die Bal buute af keem hie nit uur dän Poarkstriek wäch, dan waas dät n Puudel, wierfoar die Sloo-er uutlaached wuude. Un hie moaste uurs aan Plats moakje, dan älke Spieler hied bloot eenmoal in ju sälge Runde dät Gjucht, dän Bal outousloon.
Dät Spil
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Flooch die Bal oawers, wät sik so heerde, uur dän Poark wäch in ju Spielboan hääroun, dan waas et Apgoawe foar ju Junpaatäi, dän Bal in t Fljoogen af bie dät Aphupjen fon ju Gruund wier tourääch tou sloon. Dit Wai- un Häärsloon fon dän Bal waas tougliek die interessanteste un wichtichste Deel fon dät Spil. Un in dissen Kamp, die oafte loange wai un wier woogede, bewäärde sik ju Geskikkelkhaid un ju Kittegaid fon do Spielere.
Punktentällenge
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Ju oungriepende Paatäi hied foarallen tou ferhinderjen, dät die Bal fon ju Juunpaatäi bääte ju Stoite tourääch sloain wuude. Dät waas ne groote Blamoasje un kostede tjoon Punkte. Un uursiede moasten jo deerätter trachtje, dät jo dän Bal muugelkst wied in ju Fäindlienje foarskoowen. Ju ouweerende Paatäi hied natüürelk in bee Falle dät Juundeel in Oogene.
Do Määrke
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Waas die Bal nit moor an t fljoogen af huppede nit moor, man rulde bloot moor uur de Gruund, so doarste hie [nit?] mäd de Fout af uurs apheelden wäide. Wier hie tou Raue keem, wuud n Teeken moaked, dät sonaamde Määrk. Bie älke foulgjende Balsloo-er wierhoalde sik die sälge Kamp. Wuud bie dät Wai- un Wiersloon die Bal uk moal nit apsichtelk uur dät eene af dät uur Siedenskeed ätter buuten sloain, so waas deermäd naan Puudel moaked, man me uurdruuch dän Punkt, wier die Bal lääsen bleeuw, in gjuchtwinkelge Gjuchte ap ju Spielboan un moakede deer dät Määrk.
Die Kat
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Hieden nu ap disse Wiese aal do Spielere fon ju oungriepende Paatäi de Riege ätter dän Bal ousloain, un wieren somäd alle Määrke tou uursjoon, so wuud dät ap wiedste in de Spielboane foarskäuwene Määrk as Kat beteekend. Nu wuud deeruur berät, af me ju Juunpaatäi noch aan Kamp ounbjoode wül. Uk ju Ouweerpaatäi uurliech fon hiere Siede, af jo in Anbetracht fon dän Twiskenruum twiske Kat un Stoite dän Kamp ounnieme wülen, dät hat af jo leeuwden, dän Bal fluks bie dät eerste Ousloon af in dän Kamp fon dät Wai- un Wiersloon uur dissen Kat wäch foarskuuwe tou konnen.
Unner un buppe
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Heelt ju oungriepende Paatäi hieren Kat nit wied genouch foarskäuwen, so roate ju sik un konzedierde dän Fäind fieuw Punkte, wierfoar jo dan dät Gjucht hieden, buppe tou blieuwen un fon näien tou fersäiken, af jo foar sik n beeteren Kat hääruut slo kuuden. Waas ju ouweerenden Paatäi nit de Meenenge, dän Kat fon ju Juunpaatäi uurhoalje tou konnen, so roat ju sik, dät hat ju fersichtede ap dän Fersäik un betoalde uk ju Buuse fon fieuw Punkte.
Wieren oawers bee Paatäien glieker Wiese sik as Sieger sicher, ju eene de Meenenge, dät hiere Kat nit uurbeeden wäide kuude, ju uur de Meenenge, dät jo deertou wul instande wieren, so wikselden bee hiere Steede uume, so dät ju bithäär oungriepende Paatäi ju ouweerende wuude un ätter "unnern", do uur deerjuun ätter "buppen" look.
Geskichte
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Dät seelter Balspil is Fründ tou Tennis un tou dät wäästfräiske keatsen. In Seelterlound wuud dät ätter Minssen uum 1845 al fuul minner däin as eer, man Bröring koant dät 1897 daach noch.
Literatuur
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- Johann Friedrich Minssen, Mittheilungen aus dem Saterlande. Im Jahre 1846 gesammelt. 3. Beend, Anhang: Ljouwert 1970 (Fryske Akademy Nr. 372). Sieden 110-113.
- Julius Bröring, Das Saterland. Eine Darstellung von Land, Leben, Leuten in Wort und Bild. I. Teil, Oldenburg 1897, Sieden 128-132.
- J.J. Kalma, Kaatsen in Friesland. Het spel met de kleine bal door de eeuwen heen, Franeker, 1972