Assibilierenge

Ju Assibilierenge (dt. Assibilierung, ‘siskjend Moakjen’) is ne Ärskienenge, wierbie Kääle-Ferslusluude (velare Plosive) [k, g] sik anpaasje an foardere Vokoale deerieuwenske. Palatalisierenge un deerap Assibilierenge geböärde in dät Proto-Fräiske in betoonde Silwen.

An n Woudanfang foar i un e goolt deer (dät Teeken > hat 'wäd tou'):

1. g > j
2. k > kj > tj > ts

Midde in n Woud foar i un j

3. k > kj > tj > ts
4. gg > ggj > ddj > [dz]
5. ngg > nggj > ndj > [ndz]

Un ap Eende fon n Woud ätter e

6. g > j

Biespiele

1. *giāta > iāta (sfr. joote, nd. geten, hd. giessen)

Un so seeltersk jäärsene ‘gestern’ (engl. yesterday), Jädde ‘Gerte’, jädden ‘gerne’, Jäiden ‘Garn’, Jäild ‘Geld’, Jiere (ndl. gier) ‘Jauche’, juun ‘gegen’, ferjeete ‘vergessen’, ferjeeuwe ‘vergeben’.

2. *keuk- > tsiāk (sfr. Sooke, engl. cheek, nd. Kaak, hd. 'Kinnbacke').

Un so seeltersk Säärke ‘Kirche’, Säärse ‘Kirsche’, Säddene (nd. Karn) ‘Butterfass’, Säspel ‘Kirchspiel’, Seetel ‘Kessel’, Sies ’Käse’, Suuken ‘Küken’.

3. hietselje ‘hecheln’, Lätse ‘Löffel’ (bie likje?), Wätseldai ‘Werktag’ (nd. Warkeldag) un wäil Loundnoomen as Foansene, Moutsene, Woarsene.
4. lääse ‘legen’, Wääse ’Wiege’.
5. (Hierfon rakt dät wäil neen seelter Biespiele).
6. Dai ‘Tag’ (engl. Day), mai ‘mag’, sain ‘gesogen’, wain ‘gewogen’, Nail ‘Nagel’, Sail ‘Segel’, Wai ‘Weg’, Woain ‘Wagen’.

In dän lääste Fal (6.) wäd wäil ounnuumen, dät deer dät g al eer n Wrieuweluud (as in Deege) waas. Deer honnelt sik dät also wäil bloot uum Palatalisierenge.

Ap Wäästfräisk un Noudfräisk häd et aal uk roat (tsjerke, schörk, ‘Kirche’, dei, däi ‘Tag'). Do ängelske Biespiele (yesterday, cheek, day) wiese, dät et dosälge Ärskieningen deer uk roate, man dät geen ap n uur Wiese (fgl. engl. church 'Kirche', nd. Kark, wier uk dät Eend-k assibilierd is) un fielicht nit in jusälge Tied. Ju fräiske Assibilierenge wäd uk wäil betrachted as äntsteen truch Hyperkorrektuur.

Ap Wäästfräisk koom fuul leeter wier ne Assibilierenge, wiertruch dät Woude rakt as meitsje ‘moakje’, laitsje ‘laachje’, lyts ‘littek’ brutsen ‘breeken’ usw.

Uk in romaniske Sproaken rakt n Oard Assibilierenge, as t.B. bie frantsöösk chateau uut latiensk castellum, seeltersk Kastäil, ‘Schloss’.

Sjuch uk

Literatuur

Rolf H Bremmer Jr., An introduction to Old Frisian: history, grammar, reader, glossary, John Benjamins Publishing Company 2009
Stiles, Patrick V. 1995. 'Remarks on the "Anglo-Frisian" Thesis' in Volkert Faltings et al. (eds), Friesische Studien II (NOWELE Supplement vol. 12), 177-220.
Theodor Siebs, Geschichte der friesischen Sprache. Paul's Grundriss d. germ. Phil. I. 2 Aufl., S. XIV-XV, 1152-1464, 1901. Besunners S. 1290-1302.
Theodor Siebs, Die Assibilirung des K und G. Ein Beitrag zur Geschichte des Palatalismus der indogermanischen Sprachen. Tübingen, 1886.
P. Kramer, Assibilaasje fan ferlytsings-k yn Sealter lânnammen, in: Us Wurk 21-22 (1972-1973), pp. 139-146.
Frisian assibilation as a hypercorrect effect due to a substrate language