Alwen Stääde

Siet oolde Tieden sunt der do fräiske Alwen Stääde (fräisk: Alve stêden) in ju Provinz Fryslân. Do maaste fon düsse Stääde lääse in dän wäästelken Deel fon Fryslân.

Do alwen Stääde sunt: Ljouwert, Snits, Drylts, Sleat, Starum, Hylpen, Warkum, Boalsert, Harns, Frjentsjer un Dokkum.

Do näiere Täärpe Drachten un It Hearrenfean (mäd deerbie De Jouwer) hääbe der neen oolde Stäädgjuchte.

In sjoogen fon do alwen Stääde wäd ieuwenske dät Fräiske n oain Dialekt baald, dät Stäädfräisk. Do sjoogen stäädfräiske Dialekte sunt: Ljouwertersk, Snitsersk, Frjentsjertersk, Harnzersk, Boalsertersk, Dokkumersk un Starumersk. In Hylpen wäd noch n oolden fräisken Dialekt, dät ooldfräiske Elemente änthoold baald, dät Hylpersk.

Bie do alwen Stääde gungt die bekoande Alvestêdetocht (Alwen Stääde Toach) loangs.

Alvestêdetochten

Wan dät Ies tjuk genouch is, wäd der in n Winter die bekoande Alvestêdetocht ap Sköäwele ouheelden. Deer ieuwenske rakt dät noch Alvestêdetochten ap Rääde un Fout-Woandereenge. Dät rakt uk ne Alvestêden Rääd-Fjauerdeegse.

Sunt 1909 sunt der blood 15 offizielle Alvestêdetochten ap Sköäwele ouheelden. Siet 1985 konne deer uk Wieuwljuude meemoakje. Dän lääsde Toach was in 1997. Bie dän eerste Toach in 1909 wieren der 27 Deelniemere, däälich sunt dät uum 16.000.

In dän koolden Februoar 2012 hääbe Fräiwilliger uut Täärpe un Stääde un sogoar dät Militär deegeloang Snee skäuwen uum dän 200 km loangen Sköäwelwai tou ruumjen foar dän groote “Alwen Stääde Toach 2012”. Sogoar Sköäweler uut Amerikoa wieren deerfoar tourääch keemen. Man dan fjoos dät do lääste Deege foar dän Toach daach nit genouch un dät wuud aal wier outäld.

Wai fon die Alvestêdetocht

Noachtbielde fon dän Wai ju dän Ruumfoarder André Kuipers moaked häd uut de Ruumstation ISS

Ap ju Noachtbielde gjuchts kon me do maaste Stääde düütelk sjo. Buppe midde ljucht düütelk ju Haustääd Ljouwert (Leeuwarden) ap, wier die Toach ounfangt. Suudwäästelk deerfon sjucht me ju twäide Stääd Snits (Sneek), wier die Toach dan wai gungt. Fääre ätter t Suude sunt Drylts (IJlst) un Sleat (Sloten, 750 Ienwoonere) man gans swäk. Dan gungt dät gans ätter ju suudwäästelke Timpe, wier Starum (Stavoren) lait un dan noudelk deerfon Hylpen (Hindelopen, mäd ne apaate Sproake) un Woarkum (Workum). Dät wieren bit 1800 Stääde mäd Waareldhonnel, do der leeter iensliepen sunt. Dan gungt dät ätter Boalsert (Bolsward), wät me wäästelk fon Snits sjucht, un dan noudwäästelk ätter Harns (Harlingen, uk däälich noch n wichtigen Hoawen).

Wan die Toach bit sowied maast truch Gäärslound ron, dan kumt nu n Geegend mäd maast Äkkerlound. Eerste gungt dät wier ätter dät Aaste ätter Frjentsjer (Franeker) un dan eerste noudelk un dan fääre ätter Dokkum gans in dät Noudaaste. Dät lääste Stuk, fon Dokkum ätter Ljouwert, is dät stuurste foar do 16.000 Sköäweler, do dan wuurich wäide. Deerbie passierje jo twäie ju Buurskup Bartlehiem, ju nu ne waareldberüümde Alwenstäädebrääch häd.

Do groote Luchtsteeden in dät Aaste un dät Suudaaste sunt do näiere Täärpe Drachten un It Hearrenfean (Heerenveen mäd deerbie De Jouwer), do der neen oolde Stäädgjuchte hääbe un also nit in dän Toach apnuumen sunt.

Bielde un Fideos

1933
1942
1947
1954

Ferbiendenge ätter buuten