Dante Alighieri

Uut Wikipedia
Dante Alighieri fon Alessandro Botticelli

Dante degli Alighieri (Florenz, 29. Moai 1265 - Ravenna, 13/14. September 1321) waas n italieensken Dichter un Politiker. Sien wichtichste Oarbaid is bekoand as "La divina commedia" (ju goddelke Komödie). Dät is n loang Gedicht in träi Paate uur ne Raise truch ju Hälle (Inferno), truch dät Feegefjuur (Purgatorio) ätter dät Paradies (Paradiso) un wäd betrachted as n Toppunkt fon ju Waareldliteratuur. Do italieenske 2-Euromunten änthoolde n Porträt fon Dante, teekend fon Raffael.

Geskichte[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]

In ju Tied fon Dante waas Dichtjen dät Gewöönelke, Prosa roat dät bolde nit. Poesie waas oawers gans uurs apbaud as däälich. Insteede fon ap Riem wuud foarallen ap dät Metrum oachted, wan uk Dante in ju Divina commedia ne touhoopestoalde Oard Riem ferwoant. Un al ap n Oaler fon njuugen Jiere fäng Dante tou dichtjen oun.

Dante lieuwede in Florenz, doomoals mäd 80.000 Ienwoonere ätter Paris ju grootste Stääd fon Europa un een fon doo wichtichste Middelpunkte fon Kultuur un Hondel. 1302 wuud er, as hie Bosskupper bie dän Poapst waas, uut sien Stääd ferband fon do Swotte Guelfe, sien politiske Juunstonnere. Dante, die der sälwen tou do Wiete Guelfe heerde, stuud sälwen foar n milderen politisken Kurs, wier säärkelke un waareldske Ferhältnisse uurs wieren as bie do Swotte Guelfe. Do Wiete wüülen n Oard Trännenge twiske Säärke un Stoat un wieren uk foar n Juunroup fon ju Konstantiniske Skoankenge. Ätter n misglukkeden Putsk fon do Wiete Guelfe, äntslooten sik do Swotte Guelfe, Dante un sien Familie foar two Jiere tou ferbannen. Deeruum dät Dante standoardmäitich feruurdeeld waas, wuud ju Stroafe al bolde uumesät tou lieuendsloange Ferbannenge.

Sien Lieuwend loang is Dante fernarred blieuwen ap ju foar him nit tou beloangjene Beatrice, n hilked Wieuwmoanske, ju hie man twäie wuudelk blouked häd. Ju spielt uk ne Rolle in La divina commedia. Dantes Skrieuwen Vita nuova fon 1293 is sogoar hier gans widmed un honnelt uur sien süüwere abstrakte Ljoowe foar hier. Uungeoachted sien Ljoowe foar Beatrice waas Dante Foar fon moorere Bäidene, wierfon Pietro Alighieri die Bekoandste is.

Doodenmaske (in "Palazzo Vecchio", Florenz)

In sien Exil wonderde Dante truch gans Italien, foarallen truch dät rieke un beeter äntwikkelde Noude. Italien uumfoatede in ju Tied noch moorere Köönichrieke un al bolde plädierde Dante foar een touhoopesleeten Italien. Foarallen ju Sproake waas deerbie n wichtich Middel foar Eenhaid. La divina commedia is skrieuwen in ju Foulkssproake, dät Toskaniske fon uut ju Tied uum 1307. Ju Foarljoowe foar ju Foulkssproake is Subjekt fon sien Traktoat De vulgari eloquentia (Uur ju Baalkittegaid in ju Foulkssproake). Uur Wierke sunt Monarchia uur dät Köönichdum, Questio de aqua et terra uur ju Wietenskup, Convivio (Gastmäil) uur dät Genäit fon ju Philosophie, un Vita Nuova, ne Ode ap Beatrice. N uur Thema dät in sien Oarbaid aal wierkumt, is ju buppe ärwäände Stried twiske Guelfe un do Ghibelline, wier uk oafte ap waiwiesd wäd in sien Divina commedia.

Dante stoorf 1321, noch immer in Exil, in Ravenna, wier hie begreeuwen lait. Loange Tied hääbe do Stääde Florenz un Ravenna kibbelt uum sien Uurräste, man Dante bleeuw in Ravenna.

Wierke[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]

  • 1295 La Vita Nuova, autobiografiske Prosatexte mäd Gedichte ap Florentinisk.
  • 1304 - 1306 De vulgari eloquentia, Plädoyer ap Latiensk foar Anweendenge fon dät Italieenske.
    De vulgari eloquentia, 1577
  • 1304 - 1307 Il Convivio, Argumentation ap Florentininsk uur Nutsen fon Philosophy un Moroal in ju Politik.
  • 1306 - 1321 La divina commedia (ap Wäästfräisk uursät fon P.W. Brouwer)
    • 1309 Inferno
    • 1312 Purgatorio
    • 1318 Paradiso
  • 1310 - 1313 De Monarchia, Argumentation ap Latiensk, dät bloot Autorität fon een Persoon aal Unnerdoane Fräiegaid un Gjucht reeke kon.
  • Le rime, ätter sien Dood sammelde Gedichte ap Florentinisk, do Dante in dän Loop fon sien Lieuwend skrieuwen häd.

Ferbiendenge ätter buuten[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]

Wikimedia Commons Klik hier foar moor touheerige Mediendoatäie ap Wikimedia Commons.